Tentoonstelling: Fotografe Vivian Maier @ Sint-Pietersabdij

Er was eens… een Amerikaanse gouvernante van Franse afkomst die in haar vrije tijd de stad rondwandelde met een Rolleiflex-camera in de hand. De kinderen waar ze voor zorgde, vergeleken haar met Mary Poppins. Het kan zo de aanvang van een modern sprookje zijn. In hoeverre dat het levensverhaal van de (intussen) wereldberoemde fotografe Vivian Maier overeenkomt met een gebruikelijke Disney-plotlijn is een geheel andere vraag.

Haar levenswerk had ze weggestoken in een opslagplaats. Pas vlak voor haar dood werden de foto’s ontdekt en opgekocht op een publieke veiling door ene John Maloof, toen nog compleet onwetend over wat hij juist in handen had. Sedert de ontrafeling van haar indrukwekkende collectie negatieven (maar liefst een honderdduizendtal, waarvan er tal van foto’s nog steeds niet in high definition ontwikkeld zijn), reizen de zielsroerende snapshots de wereld rond, om uiteindelijk in de Sint-Pietersabdij van Gent terecht te komen.

Intussen hebben de foto’s reeds alle uithoeken van de wereld gezien, net zoals Vivian Maier zelf ooit eens op wereldreis vertrokken is. Zes maanden later kwam Maier terug en nam ze haar positie als gouvernante gewoonweg opnieuw in. Verder had ze een teruggetrokken persoonlijkheid. Ze werd aanzien als een excentrieke vrouw die nogal obsessief gesteld was op haar privacy. De deur van haar kamer hield ze angstvallig op slot. Tijdens haar leven wist niemand af van haar talent als fotografe. Anderzijds was Maier ook een avonturierster pur sang. Jane of the urban jungle. Op haar vrije dag had zij geen schrik om de grauwe buurten van de steden waar zij het langst gewoond heeft (we zien niet toevallig vooral Chicago en New York langs haar lens passeren) te benaderen met haar camera als enige verweer. Niet enkel in haar vrije tijd dwaalde zij rond: zeer vaak nam zij de kinderen waar zij op dat moment voor instond mee de stad in. De kinderen in kwestie vonden dit natuurlijk geweldig; het is dan ook niet verwonderlijk dat de vergelijking met Mary Poppins snel aan kracht won.

Veel meer is er echter niet bekend van haar levensverhaal. Journalisten als Nora O’Donnell en Jack Helbig hebben zich (aan de zijde van ontdekker Maloof natuurlijk) reeds gebogen over de mysterieuze levensloop van Maier, met boeiende krantenknipsels, een kortfilm, een boek en zelfs een langspeeldocumentaire tot gevolg. De enigen die het echte verhaal van Maier kunnen vertellen, zijn de tentoonstellingen. Er hangt een wasem van mysterie rondom de protagonisten op haar foto’s, maar tegelijk zijn zij de enige die sprekend genoeg zijn om in de buurt van het verhaal van Ma ier te komen. Opvallend zijn vooral de zelfportretten, waarop ze bitter weinig op een glimlach te betrappen is. Het is duidelijk dat niet enkel Maloof, O’Donnell, Helbig en zoveel andere post mortem bewonderaars op zoek waren naar haar verhaal; Maier wilde ook zelf haar eigen identiteit ontdekken.

Een voetnoot als afsluiter: Zou Vivian Maier zelf blij geweest zijn met die aandacht? Hoogstwaarschijnlijk niet. Maier hield haar leven tot minutieus verborgen. Aangezien zij haar wereld documenteerde in meer dan honderdduizend keer grasduinen naar de perfecte sluitertijd, kreeg bijna niemand ooit haar werk te zien bij leven. Enkel de kinderen waar zij als nanny voor zorgde, kregen af en toe een glimps van het geheime fotografische universum waar Maier aan werkte. Zij vonden het prachtig, zo mooi dat ze maar al graag kopieën van de kiekjes wilden, waarop hun gouvernante antwoordde dat ze dan zouden moeten betalen. Het is een ironische uitspraak van een professionele fotografe wier momentopnames pas na haar dood ontdekt werden en intussen wellicht veel meer waard zijn dan iemand ooit had kunnen dromen. Al kan ik mij niet inbeelden dat het haar ooit om het geld zou te doen zijn. Integendeel, de enige beloning van Vivian Maier was dat ze in de ziel kon kijken van de personages op straat die ze fotografeerde. Via een veelvoud aan zelfportretten wilde ze op eenzelfde manier tot zichzelf komen. Daardoor raad ik alle bezoekers van de Sint-Pietersabdij aan haar werk te aanschouwen op exact dezelfde wijze als haar tijdelijke kroost van zoveel jaar terug: niet als prenten die stuk voor stuk een fortuin waard zijn, maar met kinderlijke bewondering.